اظهارنامه عملکرد چیست؟
مفهوم اظهارنامه عملکرد
اظهارنامه عملکرد که با نام “اظهارنامه مالیات بر درآمد” نیز شناخته می‌شود، سندی رسمی است که اشخاص حقیقی (صاحبان مشاغل) و اشخاص حقوقی (شرکت‌ها و مؤسسات) برای اعلام درآمدها، هزینه‌ها، سود یا زیان و سایر اطلاعات مالی خود در یک سال مالیاتی به سازمان امور مالیاتی کشور تسلیم می‌کنند. هدف اصلی این اظهارنامه، خوداظهاری مودیان درباره عملکرد مالی خود است تا سازمان مالیاتی بتواند بر اساس اطلاعات ارائه شده و قوانین مربوطه، مالیات متعلقه را محاسبه کند.
در واقع، اظهارنامه عملکرد خلاصه‌ای از فعالیت‌های اقتصادی یک واحد در طول یک سال مالی است که شامل جزئیات درآمدها، هزینه‌ها، استهلاکات، معافیت‌ها و کسورات قانونی است. دقت و صحت اطلاعات مندرج در این اظهارنامه برای محاسبه صحیح مالیات و جلوگیری از هرگونه اختلاف با سازمان امور مالیاتی بسیار حائز اهمیت است.
هدف از تسلیم اظهارنامه عملکرد
تسلیم اظهارنامه عملکرد اهداف متعددی را دنبال می‌کند که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- تعیین دقیق مالیات: مودیان با ارائه اطلاعات کامل و صحیح، به سازمان امور مالیاتی کمک می‌کنند تا مالیات واقعی و قانونی آنها محاسبه شود.
- شفافیت مالی: این اظهارنامه به شفافیت فعالیت‌های اقتصادی در سطح کلان کشور و همچنین شفافیت مالی خود کسب‌وکارها کمک می‌کند.
- رعایت تکالیف قانونی: تسلیم اظهارنامه در موعد مقرر، یک تکلیف قانونی است و عدم انجام آن مشمول جرائم خواهد شد.
- بهره‌مندی از معافیت‌ها و تسهیلات: بسیاری از معافیت‌ها، بخشودگی‌ها و تسهیلات مالیاتی منوط به تسلیم به موقع اظهارنامه است.
- جلوگیری از علی‌الرأس: در صورت عدم تسلیم اظهارنامه، سازمان مالیاتی می‌تواند بر اساس اطلاعات موجود یا برآوردی، مالیات را به صورت علی‌الرأس تشخیص دهد که ممکن است به ضرر مودی باشد.
چه کسانی ملزم به تسلیم اظهارنامه عملکرد هستند؟
بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم ایران، کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که در ایران به فعالیت اقتصادی مشغول هستند، مگر در موارد خاص که به موجب قانون معاف شده باشند، ملزم به تسلیم اظهارنامه عملکرد می‌باشند. به طور کلی:
اشخاص حقیقی (صاحبان مشاغل)
کلیه صاحبان مشاغل (اعم از صنفی و غیرصنفی) که به کسب درآمد می‌پردازند، ملزم به تسلیم اظهارنامه مالیات بر درآمد مشاغل هستند. این افراد بر اساس حجم و نوع فعالیت در گروه‌های مختلف مالیاتی قرار می‌گیرند و تکالیف متفاوتی دارند.
اشخاص حقوقی (شرکت‌ها و مؤسسات)
تمامی شرکت‌ها و مؤسسات انتفاعی و غیرانتفاعی که به موجب قانون تجارت یا قوانین دیگر به ثبت رسیده‌اند و دارای شخصیت حقوقی هستند، ملزم به تسلیم اظهارنامه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی می‌باشند. این شامل شرکت‌های تجاری، مؤسسات غیرتجاری، نهادهای عمومی و سایر سازمان‌های حقوقی می‌شود.
استثناها و معافیت‌ها
برخی اشخاص یا فعالیت‌ها ممکن است به موجب قانون از تسلیم اظهارنامه یا پرداخت مالیات معاف باشند. با این حال، حتی در صورت معافیت از مالیات، در برخی موارد تسلیم اظهارنامه برای برخورداری از آن معافیت الزامی است. لذا توصیه می‌شود برای اطلاع دقیق از وضعیت معافیت خود، به قوانین مربوطه مراجعه کرده یا با کارشناس مالیاتی مشورت نمایید.
زمان‌بندی و مهلت قانونی تسلیم
مهلت قانونی تسلیم اظهارنامه عملکرد برای اشخاص حقیقی و حقوقی متفاوت است و هر ساله توسط سازمان امور مالیاتی کشور اعلام می‌شود.
- اشخاص حقیقی: معمولاً صاحبان مشاغل تا پایان خرداد ماه سال بعد از سال مالیاتی فرصت دارند اظهارنامه عملکرد خود را تسلیم کنند. با این حال، در برخی سال‌ها ممکن است این مهلت تمدید شود. برای عملکرد سال 1403، مهلت تسلیم اظهارنامه صاحبان مشاغل تا 31 مرداد 1404 تمدید شده است.
- اشخاص حقوقی: اشخاص حقوقی موظف هستند اظهارنامه عملکرد خود را حداکثر تا چهار ماه پس از پایان سال مالیاتی تسلیم نمایند. اگر سال مالی یک شرکت منطبق با سال شمسی باشد (پایان اسفند ماه)، مهلت تسلیم اظهارنامه تا پایان تیر ماه سال بعد خواهد بود.
تأکید می‌شود که تسلیم اظهارنامه در مهلت مقرر بسیار مهم است و عدم رعایت آن مشمول جرائم خواهد شد.
اطلاعات مورد نیاز برای تکمیل اظهارنامه عملکرد
برای تکمیل اظهارنامه عملکرد، اعم از حقیقی یا حقوقی، نیاز به جمع‌آوری اطلاعات و مدارک مالی و هویتی دقیقی دارید. برخی از این اطلاعات برای هر دو گروه مشترک و برخی نیز مختص اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند.
به طور کلی، مدارک و اطلاعات لازم شامل موارد زیر می‌شود:
- اطلاعات هویتی (شامل اطلاعات شناسنامه‌ای، کد ملی، کد اقتصادی، نام کاربری و رمز عبور سامانه مالیاتی)
- اطلاعات مکانی (محل فعالیت، وضعیت مالکیت یا اجاره)
- مجوزهای فعالیت اقتصادی (جواز کسب، پروانه‌های لازم)
- اطلاعات مربوط به حساب‌های بانکی مرتبط با فعالیت شغلی (شامل حساب‌های تجاری، میزان گردش حساب، دستگاه‌های پوز)
- صورت‌های مالی (ترازنامه، صورت سود و زیان)
- صورت درآمد و هزینه (جزئیات خرید و فروش کالا و خدمات، هزینه‌های مرتبط)
- موجودی مواد و کالا در ابتدا و پایان دوره مالی
- اطلاعات مربوط به اموال و دارایی‌های مرتبط با فعالیت شغلی
- اطلاعات مربوط به واردات و صادرات (در صورت وجود)
- لیست حقوق و دستمزد کارکنان
- اطلاعات مربوط به شرکا و سهامداران (برای اشخاص حقوقی شامل مشخصات و میزان سهم)
- رسیدهای پرداخت مالیات‌ها و عوارض قبلی (مانند ارزش افزوده)
- قراردادهای مرتبط با فعالیت
- کدرهگیری اظهارنامه‌های فصلی (در صورت وجود)
دقت در جمع‌آوری و ورود صحیح این اطلاعات در سامانه الکترونیکی سازمان امور مالیاتی برای جلوگیری از مشکلات بعدی ضروری است.
عواقب عدم تسلیم یا تسلیم ناقص اظهارنامه
عدم تسلیم اظهارنامه عملکرد در مهلت مقرر قانونی یا تسلیم اظهارنامه با اطلاعات ناقص یا خلاف واقع، عواقب و جرائم سنگینی را برای مودیان در پی خواهد داشت. برخی از این عواقب عبارتند از:
- جریمه نقدی غیرقابل بخشش: بر اساس ماده 192 قانون مالیات‌های مستقیم، جریمه عدم تسلیم اظهارنامه برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل (اشخاص حقیقی) 30 درصد مالیات متعلق و برای سایر مودیان 10 درصد مالیات متعلق است. این جریمه در بسیاری از موارد غیرقابل بخشش است.
- محرومیت از معافیت‌ها و تسهیلات: عدم تسلیم اظهارنامه در موعد مقرر می‌تواند منجر به عدم برخورداری از هرگونه معافیت، بخشودگی یا تسهیلات مالیاتی شود.
- تشخیص مالیات به صورت علی‌الرأس: در صورت عدم تسلیم اظهارنامه، سازمان امور مالیاتی می‌تواند درآمد مشمول مالیات را بر اساس اطلاعات و قراین موجود (به صورت علی‌الرأس) تشخیص دهد که این موضوع ممکن است منجر به تعیین مالیاتی بیشتر از واقعیت شود.
- عدم رسیدگی به دفاتر و اسناد: در برخی موارد، عدم تسلیم ترازنامه، حساب سود و زیان یا دفاتر قانونی ممکن است مانع رسیدگی به آنها شود و درآمد ابرازی در ترازنامه و حساب سود و زیان تسلیمی، قطعی تلقی گردد.
- جرائم مربوط به کتمان درآمد و هزینه‌های غیرواقعی: درج اطلاعات خلاف واقع، کتمان درآمد یا ثبت هزینه‌های غیرواقعی در اظهارنامه نیز مشمول جرائم سنگینی خواهد بود.
توجه به این عواقب، اهمیت تسلیم به موقع و صحیح اظهارنامه عملکرد را دوچندان می‌کند.
جمع‌بندی و نکات پایانی
اظهارنامه عملکرد، یک سند مالیاتی حیاتی برای تمامی فعالان اقتصادی در ایران است. تسلیم به موقع و دقیق این اظهارنامه، نه تنها یک تکلیف قانونی است، بلکه ابزاری برای شفافیت مالی، تعیین صحیح مالیات و بهره‌مندی از تسهیلات قانونی محسوب می‌شود. در مقابل، کوتاهی در این زمینه می‌تواند جرائم و مشکلات مالیاتی قابل توجهی را به دنبال داشته باشد.
با توجه به پیچیدگی قوانین و مقررات مالیاتی، توصیه می‌شود کاربران بهین تکس با آگاهی کامل نسبت به تکمیل و تسلیم اظهارنامه عملکرد خود اقدام نمایند. استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری و مشورت با متخصصان مالیاتی می‌تواند فرآیند تهیه و ارسال اظهارنامه را ساده‌تر کرده و از بروز اشتباهات جلوگیری نماید. همواره سعی کنید مدارک و مستندات لازم را به طور کامل و دقیق جمع‌آوری کرده و اطلاعات را صادقانه در اظهارنامه درج کنید تا از سلامت مالی و قانونی کسب‌وکار خود اطمینان حاصل نمایید.
